جواهرسازی هنری است که نیاکان و اجداد ما به آن علاقه فراوانی داشتند. در گذشته مردم ایران زمین به زرگری و جواهرسازی علاقه بسیاری داشتند و از فلزات زیورآلاتی زیبا و گرانبها می ساختند.
فلزات و سنگ های قیمتی در دستان ماهر جواهرساز به شکل زیبایی جلوه گر شده و در زیورآلات شخصی به کار گرفته می شود.

تاریخچه جواهرسازی در ایران

در اکتشافات باستان شناسی می توان نمونه هایی از زیورآلات مسی و رشته های مهره و دانه های رنگی مربوط به عصر مفرغ را مشاهده کرد. این صنایع دستی با ارزش امروزه در موزه ها و تحت حفاظت ویژه نگهداری می شوند.

طبق نتیجه کاوش های باستان شناسی در تورنگ تپه،دین خانه، حسنلو، دیلمان، گوگ تپه و املش، و جواهرات زینتی به دست آمده، وجود صنعت جواهرسازی در ایران شمالی را تائید می کند.
آویزهای ستاره ای، گوشواره های ملیله کاری در اشکال حلقوی، مارپیچ و هلال ماه، انگشترها و گردنبندهای تزیین شده با دانه های عقیق سرخ، مهره های شیاردار طلا، نیم تاج، پولکی و دکمه های تزیینی برخی از این اشیای گرانبها می باشند.

علاوه بر آن جواهرات کاوش شده در شوش به شکل دستبندها، گردنبندهای تزیین شده با مهره های گرمکی شکل و دانه های فاصله انداز وسطی که از طلای توخالی ساخته شده است نشان از قدمت جواهرسازی در ایران زمین دارد. این زیورآلات دست ساز برای استفاده شخصی مردان و زنان به طور عمومی کاربرد داشته است.
اولین نمونه دستبند طلای ایرانی که در انتها به شکل کله شیر می باشد در تپه های مارلیک کشف شد که با نازک کاری و ویژگی های خاص مربوط به دوران هخامنشی بوده است.

مواد اولیه در جواهرسازی چیست؟

الف- فلزات
فلزات به دلیل قابلیت چکش خواری، خمش و پیچش، دوام و از همه مهم تر زیبایی، بهترین و قابل استفاده ترین ابزار ساخت جواهر می باشند. فلزات به کار رفته در جواهرسازی، فاقد آهن بوده و در قیمت های متفاوتی عرضه می شوند. به این ترتیب طیف وسیعی از فلزات برای کار جواهرسازی مناسب هستند که با توجه به رنگ، وزن و قیمت مورد استفاده قرار می گیرند.
استفاده از فلزات گرانبها در مراحل بعدی و کسب تجربه در جواهرسازی رایج تر است. فلزات گرانبها، فلزاتی کمیاب و مقاوم در برابر اکسیداسیون بوده و به راحتی اره، سوهان کاری، جوشکاری می شوند. این فلزات با ارزش قابلیت انعطاف و تبدیل شدن به شکل دلخواه را دارند. کار با فلزاتی نظیر نقره و طلا حساس تر بوده و حتی خرده های موجود نیز نباید از بین برود.
عمدتاً فلزات به صورت ورقه، میله، لوله و کلاف های سیمی به صورت مواد خام در جواهرسازی مورد استفاده قرار می گیرند.فلزات گرانبها بر اساس وزن و با توجه به تغییرات روزانه به فروش می رسند.

ب-مواد غیرفلزی
در جواهرسازی علاوه بر فلزات، مهره ها و سنگ ها نیز کاربرد فراوانی دارند. در واقع هر شئ زیبایی می تواند در تزیین به کار گرفته شود. سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی و منجوق ها، شیشه و حتی الماس در جواهرسازی استفاده می شود.
تزیین حلقه، گوشواره، دستبند و زنجیرهای زیبا با استفاده از الماس در موارد خاص و حرفه ای انجام می شود. این روزها استفاده از سنگ ها و شیشه های رنگی مورد توجه جوانان و علاقه مندان قرار گرفته است.
ترکیب منجوق های رنگ و بافت دیگر مواد با فلزات یکی از زیباترین کارها در جواهرسازی است. به طور معمول منجوق ها یا مهره هایی سوراخ دار به صورت به بند کشیده در جواهرسازی استفاده می شوند. افراد مبتدی و تازه کار از سنگ های ساده تر نظیر سنگ‌های کابوشن برای یادگیری و نمونه زنی استفاده می کند.

آموزش جواهرسازی

بازار فروش مناسب و برگشت سرمایه ای که در جواهرسازی وجود دارد موجب استقبال از این هنر زیبا شده است.
خوشبختانه کلاس های خوبی نیز در این زمینه وجود دارد و شرکت در دوره های جواهرسازی برای عموم آزاد می باشد.
ابتدا کارآموز جواهرسازی باید با خواص عمومی فلزات آشنا شود و از عکس العمل فلزات در مقابل کشش، دما، تغییرات آب و هوایی و اسیدها مطلع شود اهمیت این موضوع در هنگام کار بر روی فلزات گرانبهایی چون طلا و نقره بیشتر احساس می شود.
سپس باید با ابزارهای مربوط به جواهرسازی آشنایی پیدا می کند و در انتها کار با ابزار را فرا گرفته و شخصاً قادر به ساخت نمونه خواهد شد.
سوهان کاری، برش کاری، جوش کاری،پرچ کاری، ذوب فلز و جداسازی، ریخته گری، نوردکاری، خمکاری و موارد بسیار دیگر از اهم آموزش های جواهرسازی است.
با فراگیری این آموزش ها هنرجو قادر به ساخت انواع زیورآلات پرکاربرد و پر فروش خواهد شد.

لوازم کار در جواهرسازی کدامند؟

برخی از لوازم مورد استفاده در جواهرسازی عبارت‌اند از : الوم ALUMنوعی نمک معدنی رنگی مورد استفاده در رنگ آمیزی است.
کش بال‌پین BALLPEIN HAMMERچکشی فولادی و سنگین که یک طرف آن مدور و سمت دیگر صاف است.
صیقل‌دهنده BURNISHER-ابزاری فولادی، باریک و ظرف که برای سایش فلزات و پولیش نهایی به کار می رود.
– پروانه یا باترفلای BUTTERFLY- حلقه ای کوچک که برای ساخت گوشواره به کار می رود.
سوزن کاتر COTTER PIN-سوزن تاشو کاتر که فلزی است و در لحیم کاری به کار می رود.